ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា
ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា គឺជាប្រទេសដ៏ចំណាស់មួយនៅ អាស៊ីអាគ្នេយ៍នៃឧបទ្វីបឥណ្ឌូចិន ដែលមានវប្បធម៌ អារ្យធម៌ល្បីល្បាញ និងបានបែងចែកជា ១៣សម័យ កាលសំខាន់ៗដូចជា៖
| ១- សម័យនគរភ្នំ ឬហ្វូណន | (ស.វទី១ ដល់ឆ្នាំ ៥៥០) | ||||
| ២- សម័យចេនឡា | (៥៥០-៨០២) | ||||
| ៣- សម័យអង្គរ | (៨០២-១៤៣២) | ||||
| ៤- សម័យចតុមុខ | (១៤៣២-១៥១៦) | ||||
| ៥- សម័យលង្វែក | (១៥១៦-១៥៩៣) | ||||
| ៦- សម័យឧត្តុង្គ | (១៦២០-១៨៦៣) | ||||
| ៧- សម័យអាណានិគមបារាំងគ | (១៨៦៣-១៩៥៣) | ||||
| ៨- សម័យសង្គមរាស្រ្តនិយម | (១៩៥៣-១៩៧០) | ||||
| ៩- សម័យសាធារណៈរដ្ឋខ្មែរ-លន់ ណល់ | (១៩៧០-១៩៧៥) | ||||
| ១០- សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ-ប៉ុល ពត | (១៩៧៥-១៩៧៩) | ||||
| ១១- សម័យសាធារណៈរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា | (១៩៧៩-១៩៨៩) | ||||
| ១២- សម័យរដ្ឋកម្ពុជា | (១៩៨៩-១៩៩៣) | ||||
| ១៣- ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ | (១៩៩៣-បច្ចុប្បន្ន) |
ប្រទេសកម្ពុជា មានផ្ទៃដីសរុបចំនួន ១៨១,០៣៥គម២ បែងចែកជា ២៣ខេត្ត ២៦ក្រុង រាជធានី១ (ភ្នំពេញ) និងមាន ៩ខណ្ឌ ២០៤សង្កាត់ ១៥៩ស្រុក ១,៤១៧ឃុំ ១៤,០៧៣ភូមិ(ជំរឿនឆ្នាំ២០០៨) ហើយមាន ប្រជាជនសរុបប្រហែល ១៤លាននាក់ ដែលមានដងស៊ីតេ ៧៤នាក់/គម២ និងមានព្រំប្រទល់ខាងកើត និងខាងត្បូងជាប់នឹង ប្រទេសវៀតណាម ខាងលិច និងខាងជើងជាប់ ប្រទេសថៃ ខាងជើងជាប់នឹង ប្រទេសឡាវ និងទិសនិរតីជាប់ ឈូងសមុទ្រថៃ។
ប្រទេសកម្ពុជា ទទួលរងនូវអាកាសធាតុ ត្រូពិចក្តៅហើយសើម ទើបមានរដូវពីរគឺរដូវប្រាំង និងរដូវវស្សា ដែលរដូវប្រាំងចាប់ពីខែវិច្ឆិកាដល់ខែមេសា មានសីតុណ្ហភាពពី ២៤°C-៣៣°C និងរដូវវស្សាចាប់ពីខែឧសភាដល់ខែតុលា មានសីតុណ្ហភាពពី ១៨°C-៣០°C។ អាកាសធាតុត្រជាក់បំផុតនៅខែមករា និងក្តៅបំផុតនៅខែមេសា។ កំពស់ទឹកភ្លៀងប្រចាំឆ្នាំពី ១០០-១៥០ សង់ទីម៉ែត្រ។ប្រទេសកម្ពុជា គឺជាសមាជិកទី១០ នៃប្រទេសសមាគមប្រជាជាតិ អាស៊ីអាគ្នេយ៍(អាស៊ាន)។
ការគ្រប់គ្រងរដ្ឋប្រទេសកម្ពុជាបែងចែកជា៤ស្ថាប័នធំៗគឺ ស្ថាប័នព្រះមហាក្សត្រ ស្ថាប័ននីតិប្បញ្ញត្តិ ស្ថាប័ននីតិប្រតិបត្តិ និងស្ថាប័នតុលាការ និងអនុវត្តនយោបាយលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្សដោយមានអណត្តិ ៥ឆ្នាំបោះឆ្នោតម្តង ដែលការបោះឆ្នោត នោះរួមមាន ការបោះឆ្នោតអសកល និងសកល។ ការបោះឆ្នោតអសកល គឺប្រជាជនបោះឆ្នោតជ្រើសរើសសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃុំ សង្កាត់ ហើយសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃុំ សង្កាត់ ដែលបានជាប់ឆ្នោត មានសិទ្ធបោះឆ្នោត ជ្រើសរើសសមាជិកព្រឹទ្ធសភា។ ចំណែកឯការបោះឆ្នោត សកលវិញ គឺប្រជាជនបោះឆ្នោតជ្រើសរើស សមាជិករដ្ឋសភាហើយ សមាជិករដ្ឋសភាដែលឈ្នះឆ្នោតមានសិទ្ធបង្កើតរាជរដ្ឋាភិបាល។
-ស្ថាប័នព្រះមហាក្សត្រ: ព្រះមហាក្សត្រសោយរាជ្យជាអធិបតី តែមិនកាន់អំណាច ដែលបានជ្រើសតាំងឡើងតាមរយៈក្រុមប្រឹក្សារាជបល័្លង្ក ដោយមានសមាជិក ៩រូប គឺប្រធានព្រឹទ្ធសភា ប្រធានរដ្ឋសភា នាយករដ្ឋមន្រ្តី សម្តេចព្រះសង្ឃរាជទាំងពីរគណៈ គឺ មហានិកាយ និងធម្មយុត្តិ អនុប្រធានទាំង ២របស់ព្រឹទ្ធសភា និងរដ្ឋសភា។ ព្រះមហាក្សត្រដែលជ្រើសតាំងឡើងត្រូវមានព្រះជន្មចាប់ពី ៣០ព្រះវស្សាឡើងទៅ និងស្ថិតនៅក្នុងខ្សែរាជវង្ស អង្គឌួង នរោត្តម និងស៊ីសុវត្ថិ។
-ស្ថាប័ននីតិប្បញ្ញត្តិ: រួមមានស្ថាប័ន ព្រឹទ្ធសភា ដែលមាន ៦៣អសនៈ និងស្ថាប័ន រដ្ឋសភា ដែលមានចំនួន ១២៣អសនៈ កើតឡើងដោយការបោះឆ្នោត សកល និងអសកល។
-ស្ថាប័ននីតិប្រតិបត្តិ: ដឹកនាំដោយរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដែលបោះឆ្នោតតែងតាំងឡើងដោយរដ្ឋសភា តាមនីតិកាលនីមួយៗ ៥០%+១ ហើយរាជរដ្ឋាភិបាលត្រូវអនុវត្តតាម រដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលសភាបានសម្រេច។ រាជរដ្ឋាភិបាលមាន ទីស្តីការនាយករដ្ឋមន្រ្តី (វិមានសន្តិភាព) ទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្រ្តី (វិមានមិត្តភាព) និងមានក្រសួងចំនួន២៥ អាជ្ញាធរជាតិចំនួន១១ រដ្ឋលេខាធិការរដ្ឋានចំនួន២ ស្ថិតនៅក្រោមឱវាទ។
-ស្ថាប័នតុលាការ: ជាអង្គនីតិវិនិច្ឆ័យ ដែលរួមមាន តុលាការខេត្ត-ក្រុង ឬសាលាដំបូង សាលាឧទ្ធរណ៍ តុលាការកំពូល និងមានឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម ក្រោមព្រះរាជាធិបតីភាពនៃព្រះមហាក្សត្រ ហើយព្រះអង្គមានសិទ្ធិលើកលែងទោសចំពោះពិរុទ្ធជន។
កំណើនសេដ្ឋកិច្ចជាតិ (GDP) នៃប្រទេសកម្ពុជា មានចំនួន៧% នៅឆ្នាំ២០១១ បានមកពីវិស័យសំខាន់ៗដូចជា:
-វិស័យអចលនទ្រព្យ និងសំណង់: ក្នុងអំឡុងពេលប៉ុន្មានឆ្នាំនេះ វិស័យអចលនព្រទ្យរួមមាន ដីធ្លី ផ្ទះសម្បែង សំណង់ផ្សេងៗបានរីកដុះដាល យ៉ាងឆាប់រហ័ស មានសណ្ឋាគារធំៗ អគារខ្ពស់ៗ សម្រាប់ជួល ឬលក់ និងមានក្រុមហ៊ុនជាច្រើនបានទិញ ដីធ្វើជាបុរីសង់ផ្ទះរាប់រយល្វែង ហើយលក់ក្នុងតំលៃថោកសមរម្យ នៅតាមតំបន់ពាណិជ្ជកម្មមួយចំនួន ដែលធ្វើឲ្យប្រជាជនមានលទ្ធភាពទិញ ហើយរាជធានីភ្នំពេញ និងខេត្តទាំងនោះបានពង្រីកខ្លួនបានយ៉ាងឆាប់រហ័ស។
-វិស័យពាណិជ្ជកម្ម: រួមមានការនាំចេញនូវ ផលិតផលសំលៀកបំពាក់ ទៅកាន់ទីផ្សារអន្តរជាតិ សហរដ្ឋអាមេរិច សហគមន៍អឺរ៉ុប និងផលិតផលកសិកម្មផ្សេងៗទៀតដូចជា កៅស៊ូ អង្ករ ដំឡូងមី។ ផ្នែកនាំចូលរួមមានសម្ភារសំណង់ ដែក ស៊ីម៉ង់ និងយានយន្ត ព្រមទាំងសម្ភារប្រើប្រាស់ជាច្រើនទៀត។
-វិស័យឧស្សាហកម្ម: រួមមានការវិនិយោគលើ វិស័យកាត់ដេរ ដែលមានរោងចក្រប្រមាណជា ៣០០រោងចក្រ និងមានកម្មករ-កម្មការិនីជាង ៤០០,០០០នាក់ និងមានរ៉ែប្រេងកាតនៅសមុទ្រ និងវារីអគ្គិសនីនៅ ភ្នំកំចាយ គីរីរម្យ ស្ទឹងតាតៃ។
-វិស័យឧស្សាហកម្ម: រួមមានការវិនិយោគលើ វិស័យកាត់ដេរ ដែលមានរោងចក្រប្រមាណជា ៣០០រោងចក្រ និងមានកម្មករ-កម្មការិនីជាង ៤០០,០០០នាក់ និងមានរ៉ែប្រេងកាតនៅសមុទ្រ និងវារីអគ្គិសនីនៅ ភ្នំកំចាយ គីរីរម្យ ស្ទឹងតាតៃ។
-វិស័យកសិកម្ម: មានប្រជាជន ៨០% បង្កបង្កើតផលលើ ដំណាំស្រូវដំណាំហូបផ្លែ ដំណាំឧស្សាហកម្ម និងមានព្រៃសម្បទាន ព្រៃស្តុក ព្រៃស្រោង ដែលជាជម្រកសត្វព្រៃ និងទាក់ទាញទឹកភ្លៀង។ ចំណែកផ្នែកជលផលរួមមាន ការនេសាទទឹកសាប ការនេសាទសមុទ្រ និងវារីវប្បកម្ម។
-វិស័យគមនាគមន៍: បែងចែកជា ផ្លូវគោក ផ្លូវទឹក និងផ្លូវអាកាស។
*ផ្លូវគោក: រួមមានផ្លូវជាតិធំៗចំនួន ៧ខ្សែ តភ្ជាប់ពីរាជធានីភ្នំពេញ ទៅគ្រប់ខេត្តក្រុង គ្រប់តំបន់ទូទាំងប្រទេស ដែលមានប្រវែងសរុប ៣៨,២៥៧គម និងមានស្ពានអាកាសពីរ មុនីវង្ស និង៧មករា ស្ពានភ្លោះមុនីវង្ស ជ្រោយចង្វា ស្ពានព្រែកភ្នៅ ព្រែកក្តាម ព្រែកតាម៉ាក់ គឺស៊ូណា សេកុង(ស្ទឹងត្រែង) អ្នកលឿង និងស្ពានឆ្លងកាត់សមុទ្រ(កោះកុង កំពង់សោម)។
*ផ្លូវទឹក: រួមមានបណ្តាញទន្លេមេគង្គ បឹងទន្លេសាប រហូតដល់សមុទ្រ និងមានកំពង់ផែ ក្រុងព្រះសីហនុ និងក្រុងកំពត។
*ផ្លូវអាកាស: រួមមាន អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ ក្រុងសៀមរាប ក្រុងព្រះសីហនុ។
-វិស័យសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ: ប្រាក់រៀលគឺជាតំណាងឲ្យរូបិយប័ណ្ណជាតិ និងមានរូបិយប័ណ្ណបរទេសផ្សេងៗដូចជា ប្រាក់ដុល្លា ប្រាក់អឺរ៉ូ ប្រាក់បាត ប្រាក់យ៉េន ដែលចរាចរណ៍លើទីផ្សារ (១USD=៤០០០រៀល)។
-វិស័យអប់រំ: រួមមាន គ្រឹះស្ថានអប់រំសាធារណៈ និងឯកជន តាំងពីបឋមសិក្សារហូតដល់ឧត្តមសិក្សា ក្នុងនោះសាលារៀនរដ្ឋមានចំនួន១១,០៤៦ គ្រឺះស្ថានបណ្តុះបណ្តាលថ្នាក់ឧត្តមសិក្សាមានចំនួន៩៧ ដែលក្នុងនោះសាធារណៈចំនួន៣៨ និងឯកជនចំនួន៥៩ សរុបសិស្ស-និសិ្សតសិក្សាក្នុងឆ្នាំសិក្សា ២០១២-២០១៣ មានចំនួន ៣,៥០០,០០នាក់។
-វិស័យទេសចរណ៍: កម្ពុជាសម្បូរទៅដោយ តំបន់ទេសចរណ៍ វប្បធម៌ ប្រវត្តិសាស្រ្តជាច្រើនដូចជា: ប្រាសាទអង្គរវត្ត ប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលបានចូលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោក និងតំបន់រមណីយដ្ឋានធម្មជាតិ គីរីរម្យ ភ្នំបូកគោ ភ្នំគូលែន ជម្រកសត្វស្លាប បឹងទន្លេសាប ព្រៃរនាម តំបន់ទឹកធ្លាក់ និងតំបន់មាត់សមុទ្ររួមមាន ឆ្នេរកែប ឆ្នេរកោះកុង (ព្រៃកោងកាង) ឆ្នេរក្រុងព្រះសីហនុ ដែលជាប់ជាឆ្នេរសមុទ្រស្អាតបំផុតលើពិភពលោក។
វប្បធម៌សិល្បៈ រួមមានរបាំអប្សរា របាំព្រះរាជទ្រព្យ ល្ខោនស្បែកធំដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌអរូបីរបស់ពិភពលោក ក្រៅពីនេះនៅមានក្បូរក្បាច់ចម្លាក់នៅតាម ប្រាង្គប្រាសាទព្រះវិហារ និងគ្រឿងចម្លាក់លំអ ផ្សេងៗដែលតំណាល ពីរឿងព្រេង និងទេវកថាទៅតាមសម័យកាលនីមួយៗ។
សាសនា មានសាសនាបីធំៗដូចជា ព្រះពុទ្ធសាសនា ជាសាសនារបស់រដ្ឋ មានប្រជាជន ៩០% គោរពប្រតិបត្តិ និងមានវត្តសរុប ៤,៣៩២វត្ត មានព្រះសង្ឃសរុបចំនួនជាង ៥០,០០០អង្គ។ គ្រឹស្តសាសនា មានប្រជាជនគោរពប្រតិបត្តិប្រមាណ ៦% និងឥស្លាមសាសនា ៤%។
No comments:
Post a Comment